Q&A: Milieu-impact van solar home systemen

Geschreven door Lynn Hamerlinck op 29 april 2022

Max Steenbrink is steeds op zoek naar oplossingen voor de klimaatverandering. In 2021 verdiepte hij zich in het kader van zijn afstudeeronderzoek bij Lendahand in de milieu-impact van solar home systemen. Hij behaalde er zijn Master of Science Urban Environmental Management mee aan de Universiteit van Wageningen.

Hoeveel CO2-uitstoot vermijdt een solar home systeem? Is dit afhankelijk van het lampje dat je erin schroeft? Hoe kan de rapportage hierover verbeteren? Max zocht het uit en deelt zijn bevindingen.

 

Q1 - Wat was je persoonlijke interesse om voor Lendahand een afstudeeronderzoek te doen? 

Max: "De realiteit voor taxichauffeurs in Ivoorkust opende mijn ogen voor het financieringsprobleem waar Lendahand voor opkomt. Drie jaar geleden liep ik stage bij een cacao-exporteur in Ivoorkust en praatte ik er veel met taxichauffeurs. Zij werken vaak meer dan 10 uur per dag, zonder winst. Ze moeten voor zo’n hoog tarief auto’s huren dat sparen voor de huur of een eigen taxi onmogelijk is. Daarnaast houd ik mij al een aantal jaren via mijn studie en vrijwilligersfuncties met klimaatverandering bezig. Deze twee thema’s komen ideaal terug in Lendahand’s investeringen in duurzame energie in opkomende landen.

 

Q2 - Wat is de aanleiding en doelstelling van jouw onderzoek? 

Max: "Lendahand financiert al 6 jaar solar home systemen en rapporteert ook over de vermeden CO2-uitstoot dankzij deze systemen. Alleen, dat zijn schattingen over alternatieve energiebronnen en de hoeveelheid energie die een solar home system vervangt. Ik wou onderzoeken hoe gevoelig de vermeden CO2-uitstoot is voor variaties in deze parameters. Mijn uiteindelijke doel? Met extra inzichten over deze mechanismen de rapportage over de milieuvoordelen van solar home systems verbeteren."

 

Q3 - Hoe heb je het onderzoek aangepakt? 

Max: "De belangrijkste alternatieven voor een solar home system zijn een dieselgenerator, kerosinelamp, zaklamp, en het elektriciteitsnet. Eerst kwantificeerde ik de milieu-impact van alle energiebronnen over de hele levenscyclus van de producten in 18 impact-categorieën. Vervolgens selecteerde ik de belangrijkste in vergelijking met de impact van een gemiddelde wereldbewoner over een jaar. Verder verzamelde ik data over de gebruikte lichtbronnen in vijf landen verspreid over Sub-Sahara Afrika. Zo kon ik de totale milieu-impact per provincie berekenen, en daarmee dus ook de gemiddelde impact die een solar home system kan hebben in een bepaalde provincie."

 

Q4 - Wat zijn de belangrijkste bevindingen uit jouw onderzoek?

Max: "Het onderzoek bewijst opnieuw hoe schadelijk kerosinelampen zijn voor het milieu. Een kerosinelamp stoot per jaar zo’n 465 keer meer CO2 uit als een solar home system, en 254 keer zoveel fijnstof als een lamp die aangesloten is op een gemiddeld Afrikaans energienet. Naast milieuschade zijn deze lampen ook zeer schadelijk voor mensen.

Solar home systems voorzien naast licht ook in elektriciteit. Toch zijn de milieuvoordelen van een solar home system ten opzichte van het elektriciteitsnet, zaklamp of diesel generator genuanceerder en hangen ze erg af van het type lichtpeer waar je het mee vergelijkt. Een gloeilamp verbruikt bijvoorbeeld 36 keer meer energie dan een efficiënte LED-lamp. Voor CO2-uitstoot blijft een solar home system in alle gevallen het best, maar op de vervuiling van ecosystemen (voor de categorie “ecotoxicity”) scoort een gemiddeld elektriciteitsnet beter dan een solar home system. 

Ten slotte is gebleken dat de vermeden CO2-uitstoot nogal fluctueert per land, omdat de meest gebruikte lichtbronnen en de uitstoot per kWh van het elektriciteitsnet sterk verschillen per land."

 

Q5 - Wat zijn jouw aanbevelingen voor Lendahand? 

Max: "Lendahand kan investeren in projecten die energie-efficiëntie verhogen. Neem nu het vervangen van gloeilampen door LED-lampen. Daar bespaar je tot wel 56 kg CO2 per jaar mee. Het gebruik van data over lichtbronnen per land geeft beter aan wat een solar home system nu precies vervangt. Zo kan je de data vergelijken met de CO2-uitstoot van het elektriciteitsnet per land. Een kanttekening is dat met name de productie van batterijen mogelijk schade toebrengt aan ecosystemen, met biodiversiteitsverlies als gevolg. Dit betreft onderzoek dat een koepelorganisatie als GOGLA verder zou kunnen doen."



Q6 - Wat zou je investeerders in zonne-energie bedrijven in opkomende markten willen adviseren bij het beoordelen van positieve en negatieve impact? 

Max: "Solar home systems leiden vaak tot extra energieverbruik en dus een verbetering van de levenskwaliteit. De extra uitstoot die ontstaat bij de productie van een solar home system wordt dus niet per se gecompenseerd door vermeden uitstoot tijdens het gebruik. 

De absolute uitstoot van CO2 moet dalen. Dat is de realiteit willen we klimaatverandering enigszins binnen de perken houden. De benodigde reductie gaat niet komen van mensen in ontwikkelingslanden, maar die moet van ons komen: rijke investeerders in Westerse landen. Dit neemt natuurlijk niet weg dat deze systemen een verbetering zijn ten opzichte van alternatieven als dieselgeneratoren en een gemiddeld elektriciteitsnet op fossiele brandstoffen.

De aantasting van ecosystemen kan een probleem zijn bij solar home systems, al helemaal als de producten op een vuilnisbelt belanden. Het lijkt mij de verantwoordelijkheid van verkopers om hierop te anticiperen en correcte inzameling te faciliteren. De belangrijkste impact bij investeringen in solar bedrijven is eigenlijk niet milieu-gerelateerd, het gaat om de vooruitgang die zorgt voor een stabiele en schone energievoorziening voor mensen die er voorheen geen toegang tot hadden."

 

 

Ontvang onze nieuwste blog posts direct in je inbox

Vul je e-mail adres hieronder in om bij elke nieuwe geplaatste blog een e-mail te ontvangen.